
Το ποδόσφαιρο στην Ελλάδα ήρθε τον 19ο αιώνα από ναύτες αγγλικών πολεμικών πλοίων που έπαιζαν μεταξύ τους. Οι Έλληνες έδειξαν ενδιαφέρον γι’ αυτό το νέο παιχνίδι, ενώ όσοι είχαν σπουδάσει στο εξωτερικό και γύρισαν πίσω προσπάθησαν να ιδρύσουν ποδοσφαιρικούς συλλόγους.
Η πρώτη καταγεγραμμένη ομάδα ήταν η Ουνιόν Σπορτίφ (Union Sportive) στη Θεσσαλονίκη, που είχε δημιουργηθεί από Ιταλούς, Βέλγους και Άγγλους που έμεναν σε αυτήν, χωρίς να υπάρχουν στοιχεία για το ακριβές έτος ίδρυσης της ομάδας, παρά μόνο ότι ιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1890.
Σταδιακά και μετά το τέλος των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων ξεκίνησαν αρκετά σωματεία να ιδρύουν ποδοσφαιρικά τμήματα:
Στην Αθήνα:
Εθνικός Γυμναστικός Σύλλογος το 1899 (είχε ιδρυθεί το 1893)
Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος το 1908 (είχε ιδρυθεί το 1895),
Στην Πάτρα:
Παναχαϊκή Γυμναστική Ένωση το 1899 (ιδρύθηκε με την ονομασία Παναχαϊκός Γυμναστικός Σύλλογος το 1891)
Στον Πειραιά:
Πειραϊκός Σύνδεσμος το 1906 (είχε ιδρυθεί το 1894)
Στην Σμύρνη:
Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος το 1890 (με την ονομασία Ορφέας ως μουσικό και αθλητικό σωματείο το 1890)
Γυμναστικός Σύλλογος Απόλλων το 1910 (είχε ιδρυθεί το 1891)
Στην Θεσσαλονίκη:
Γυμναστικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης «ο Ηρακλής» το 1901 (με την ονομασία Όμιλος Φιλομούσων το 1899)
Στην Κωνσταντινούπολη:
Αθλητικός Σύλλογος Πέραν το 1914 (με την ονομασία Αθλητικός Σύλλογος Ερμής το 1877) με την ονομασία “Ελληνική Ομάδα Ποδοσφαίρου”.
Τα πρώτα αμιγώς ποδοσφαιρικά σωματεία ήταν:
Σύλλογος Ποδοσφαιρίσεως Γουδή με έτος ίδρυσης το 1906
Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος το 1908 (με την ονομασία Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών). Και τα δυο είχαν έδρα την Αθήνα.

Η υποδοχή προσφύγων αθλητών του Πανιωνίου το 1922 (φωτ.: Πανιώνιος ΓΣΣ)
Το ποδόσφαιρο στην Ελλάδα εμφανίστηκε λίγο πριν τις αρχές του 20ού αιώνα στην χώρα μας το 1894 και άρχισε να διαδίδεται σταδιακά στις μεγάλες πόλης της χώρας. Οι δυο πρώτες εμβρυϊκές διοργανώσεις βρήκαν νικήτριες τον Ποδηλατικό Όμιλο Αθηνών το 1898 και το 1899 τον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο ή τον Εθνικό Γυμναστικό Σύλλογο (σημ.: δεν γνωρίζουμε τον ακριβή νικητή λόγω έλλειψης στοιχείων).
Το 1906 διεξήχθη το πρώτο επίσημο πρωτάθλημα κάτω από την αιγίδα της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων (σημείωση: πλέον Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή) στο Ποδηλατοδρόμιο του Νέου Φαλήρου (πλέον στάδιο Καραϊσκάκη). Οι ομάδες που συμμετείχαν ήταν ο Εθνικός Γυμναστικός Σύλλογος, ο Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος και ο Πειραϊκός Σύνδεσμος. Νικήτρια ομάδα στέφθηκε ο Εθνικός ΓΣ που επικράτησε του Πειραϊκού με σκορ 7-0. Αυτή ήταν και η αρχή του ποδοσφαίρου στην Ελλάδα. Στην ομάδα του Εθνικού ΓΣ αγωνιζόταν και ο Παναγής Βρυώνης, μια από τις κορυφαίες προσωπικότητες που σηματοδότησαν την εξέλιξη του ελληνικού ποδοσφαίρου κατά τα πρώτα του βήματα στις αρχές του 20ου αιώνα. Ο ίδιος το 1906 ίδρυσε τον Σύλλογο Ποδοσφαιρίσεως Γουδή, το πρώτο αμιγώς ποδοσφαιρικό σωματείο στην Ελλάδα. Μπορεί η Ουνιόν Σπορτίφ να ήταν η πρώτη ποδοσφαιρική ομάδα, όμως σε αυτή δεν αγωνιζόταν Έλληνες αλλά ξένοι υπήκοοι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης. Τα στοιχεία για την ομάδα είναι ελάχιστα όπως και το έτος ίδρυσης της. Επίσης – σύμφωνα με το Ποδοσφαιρικό Μουσείο του Ηρακλή Θεσσαλονίκης και το αρχείο του Θόδωρου Παγγούση – υπάρχει η αναφορά για τον πρώτο επίσημο καταγεγραμμένο ποδοσφαιρικό αγώνα που διεξήχθη στις 23 Απριλίου 1905 μεταξύ του Ομίλου Φιλομούσων και της Ουνιόν Σπορτίφ:
“Ο πρώτος ποδοσφαιρικός αγώνας έγινε στη Θεσσαλονίκη στις 23 Απριλίου 1905 μεταξύ των ομάδων Ουνιόν Σπορτίφ, την οποία αποτελούσαν ποδοσφαιριστές διαφόρων εθνικοτήτων όπως Άγγλοι, Γάλλοι, Ιταλοί και Βέλγοι κάτοικοι της Οθωμανοκρατούμενης Θεσσαλονίκης, με αντίπαλο το πρώτο Ελληνικό Σωματείο τον Όμιλο Φιλομούσων (αργότερα Ηρακλής).
Η Ουνιόν Σπορτίφ χρησιμοποίησε τους εξής ποδοσφαιριστάς: Α. Καούκη, Κόβο, Τιάνο Αλφρέδο, Ζακ Μάριο, Α. Ναχαμά, Γκαρόνι, Αλφιέρη, Κιούπερ, Πολί, Σωτηριάδη, Σαριδάκη και Ναχμάν.
Ο Όμιλος Φιλομούσων χρησιμοποίησε τους Ν. Καραγκουνίδη, Γ. Βαπόρη, Α.Τέγο, Γ. Σαμαρά, Α. Καραγκουνίδη, Ι. Παπαβασιλείου, Α. Κοσμόπουλο, Ν. Πίνδο, Γ. Σωτηριάδη, Ι. Άββοτ, Ν. Λιόντα και Χ. Χριστίδη.
Διαιτητής του αγώνος ήταν ο ιερεύς της Αγγλικής Εκκλησίας Τετ. Η ομάδα του Ομίλου είχε στολή κυανόλευκη για να δηλώνει την εθνικότητα και το πάθος των μελών της για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, και ξεκίνησε τον αγώνα με δέκα ποδοσφαιριστές λόγω καθυστέρησης του Γ. Σωτηριάδη.
Όλοι οι αθλητές του έπαιξαν με εθνική φιλοτιμία διότι ήταν η εποχή που η ήττα ή η νίκη θα είχε αντίκτυπο και εκτός Θεσσαλονίκης. Τελικά ήρθε η νίκη με σκορ 3-0 κάτω από τον ενθουσιασμό των χιλιάδων θεατών. Ο αγώνας αυτός ήταν η αιτία να ξεκινήσει το ποδόσφαιρο στη Θεσσαλονίκη, τόσο στα σχολεία όσο και στις συνοικίες αφού όλοι άρχισαν να ασχολούνται με το ποδόσφαιρο.
Αυτός είναι ο πρώτος επίσημος ποδοσφαιρικός αγώνας στη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία. Πιθανόν και σ’ ολόκληρη την Ελλάδα”.

Αθλητές του Πανιωνίου το 1909 με το λάβαρο του συλλόγου.Φορούν “παντελονάκι μελανού χρώματος και λευκή φανέλα με ερυθρή διαγώνια ρίγα”. (φωτ..: Πανιώνιος ΓΣΣ)
Κανένα όμως, σύμφωνα με τα υπάρχοντα ιστορικά στοιχεία, δεν πλησιάζει σε παλαιότητα τον Μουσικό και Γυμναστικό Σύλλογο “Ορφεύς” που ιδρύθηκε στη Σμύρνη το 1890: αυτός αποτελεί και τον πρόδρομο του Πανιώνιου Γυμναστικού Συλλόγου.
Το σωματείο ιδρύθηκε από επιφανείς ελληνικές οικογένειες της Σμύρνης με σκοπό «την μουσικήν και γυμναστικήν διαπαιδαγώγησιν των μελών του». Την πρωτοβουλία είχε ο Νικίας Τζέτζος και στα ιδρυτικά μέλη αναφέρονται οι: Παν. Αργυρόπουλος, Ιω. Φατσέας, Μ. Στιβακτόπουλος, Δημοσθ. Μιλανάκης, Μιχ. Τσοχατζόγλου, Ανδρ. Βουλγαρίδης, Κων. Τομπρώφ, Κάστωρ Φόρος, Πολυδεύκης Φόρος, Νικ. Μανωλιάδης, Αιμ. Κάρταλης , Αλέκος Φωτιάδης κ.ά.
Η αθλητική δραστηριότητα του Ορφέα μπορεί να ήταν υποτονική, αλλά είχε και ποδοσφαιρικό τμήμα. Η αλλαγή της ονομασίας ήρθε όταν ο Ορφέας και το Γυμνάσιον ενώθηκαν για να δημιουργήσουν τον Πανιώνιο Γ.Σ. Σμύρνης το 1898.
Σε αρχεία των εφημερίδων της Σμύρνης γίνεται αναφορά για ποδοσφαιρικούς αγώνες στο διάστημα 1890-1893 μεταξύ του Ορφέα και ομάδες ναυτών σε ξένα εμπορικά και πολεμικά πλοία και με συλλόγους αλλοδαπών κατοίκων (Football Club Smyrna, και Bournobat JAA). Το 1894 ιδρύθηκε ο Αθλητικός Σύλλογος “Γυμνάσιον” Σμύρνης από δυσαρεστημένα μέλη του Ορφέα και ένα χρόνο αργότερα ήταν ο Σύλλογος με την πιο οργανωμένη ποδοσφαιρική ομάδα.
Μετά την ένωση των σωματείων, τον Αύγουστο του 1906 και τη νέα του ονομασία «Πανιώνιος», η ομάδα προκήρυξε «μεγάλους αγώνας Ποδοσφαιρίσεως» μεταξύ ομάδων. Ενώ στις 2 Μαρτίου 1908 νίκησε με 3-1 τη μικτή Αθηνών-Πειραιώς (από παίκτες των Εθνικού ΓΣ Αθηνών, Πανελλήνιου ΓΣ και Πειραϊκού Συνδέσμου) σε φιλικό αγώνα που διεξήχθη στο Ποδηλατοδρόμιο του Νέου Φαλήρου. Στα τέλη του 1909 ο Πανιώνιος έδωσε τρεις αγώνες στην Αθήνα: νίκησε με 5-3 τον πρόσφατο τότε πρωταθλητή Ελλάδος «Πανελλήνιο Ποδοσφαιρικό Όμιλο» -τον μετέπειτα Παναθηναϊκό-, ήρθε ισόπαλος 1-1 με τη Μικτή Πειραιά και ηττήθηκε με 2-3 από τη Μικτή Αθηνών.
Ο Πανιώνιος και άλλες ομάδες της Σμύρνης διοργάνωναν τοπικό πρωτάθλημα, μερικοί από τους νικητές σύμφωνα με στοιχεία είναι:
1909 Πανιώνιος ΓΣΣ
1910 Πανιώνιος ΓΣΣ
1911 Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης
1914 Πανιώνιος ΓΣΣ
1915-1921 Δεν υπάρχουν στοιχεία
1922 ΓΣ Απόλλων

Το Στάδιο Πανιωνίου στους Πανιώνιους Αγώνες 1918. (φωτ.:. Κυανέρυθρη Ιστορία)
Το γήπεδο του Πανιωνίου στη Σμύρνη κατασκευάστηκε με ενέργειες του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομου, ο οποίος ήταν επίτιμος πρόεδρος του συλλόγου και υποστηρικτής του αθλητισμού. Το γήπεδο στην Πούντα εγκαινιάστηκε το 1912 με τους Πανιώνιους Αγώνες και μπορούσε να φιλοξενήσει στις εξέδρες 7.000 θεατές, διαθέτοντας σύγχρονες για την εποχή εγκαταστάσεις.
Τα τραγικά γεγονότα του 1922 και η καταστροφή του Μικρασιατικού Ελληνισμού και η γενοκτονία από τους Τούρκους προς τους Ελληνικούς και Αρμενικούς πληθυσμούς, έφερε την ξενιτιά και την νέα αρχή στην Ελλάδα. Ο Πανιώνιος ανασυγκροτήθηκε σχετικά γρήγορα και ξεκίνησε τη νέα του αρχή στον οικισμό που η Ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε την κατασκευή για τους πρόσφυγες από τη Σμύρνη και η οικοδόμησή του άρχισε το 1926. Του δόθηκε η ονομασία Νέα Σμύρνη.
Τα τραγικά γεγονότα του 1922 και η καταστροφή του Μικρασιατικού Ελληνισμού και η γενοκτονία από τους Τούρκους προς τους Ελληνικούς και Αρμενικούς πληθυσμούς, έφερε την ξενιτιά και την νέα αρχή στην Ελλάδα. Ο Πανιώνιος ανασυγκροτήθηκε σχετικά γρήγορα και ξεκίνησε τη νέα του αρχή στον οικισμό που η Ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε την κατασκευή για τους πρόσφυγες από τη Σμύρνη και η οικοδόμησή του άρχισε το 1926. Του δόθηκε η ονομασία Νέα Σμύρνη.
Στις 20 Νοεμβρίου 1922, ορίστηκαν ως έφοροι ποδοσφαίρου του Συλλόγου οι Δ. Αγγελομάτης και Σ. Γροσομανίδης και στις 15 Ιανουαρίου 1923 η ποδοσφαιρική ομάδα του συλλόγου έκανε την παρθενική της εμφάνιση στο Γ΄ πρωτάθλημα Ε.Π.Σ. Αθηνών-Πειραιώς 1922-1923 εναντίον του Παναθηναϊκού: “Σήμερον εν τω Ποδηλατοδρομίω του Ν. Φαλήρου πρώτη εμφάνισις των σμυρναϊκών ποδοσφαιρικών σωματείων εις επισήμους αγώνας. Ώρα 2 1/4 μ.μ. Πανιώνιος Γυμναστ. Σύλλογος εναντίον Παναθηναϊκού Αγωνιστικού και Ποδοσφαιρικού Ομίλου.”. Ο σύλλογος κατέλαβε τη 2η θέση στο Γ΄ και την 3η στο Δ΄ Πρωτάθλημα Αθηνών-Πειραιώς της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Αθηνών-Πειραιώς.
Ο Πανιώνιος από τότε και μέχρι σήμερα έχει μια σταθερή πορεία στο Ελληνικό ποδόσφαιρο και παρά τα οικονομικά προβλήματα των τελευταίων ετών συνεχίζει να πρωταγωνιστεί. Σημαντικότεροι τίτλοι του είναι τα δυο κύπελλα Ελλάδας το 1979 και το 1998 και το Βαλκανικό κύπελλο το 1971. Ο Πανιώνιος θα αγωνίζεται τη νέα σεζόν στην Super League 2, όντας νικητής στον 4ο Όμιλο της Γ΄ Εθνικής Κατηγορίας.
Επιμέλεια: Δημήτρης Μαυρούτσικος
Βιβλιογραφία:
-
Πανιώνιος ΓΣΣ: https://www.panionios.gr
-
Ορφεύς Σμύρνης: https://el.wikipedia.org/wiki/Ορφεύς_Σμύρνης
-
Εφημριδα Εμπρός (15/1/1923)
-
Η εθνική ομάς της Ελλάδος (και οι δέκα αγώνες της εθνικής Ενόπλων)”, Αλέξανδρος Σιδηρόπουλος, έκδοσις ιδιωτική, Αθήναι
-
1908-1998 Παναθηναϊκός • 90 χρόνια ποδοσφαιρική εποποιία”, Βαγγέλης Μελέκογλου-Άγγελος Μενδρινός-Θοδωρής Ντάβελος, έκδοση Τριφύλλι ΑΕΒΕ, Αθήνα 1999
-
Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος”, Χρήστος Σ. Σολομωνίδης-Νικόλαος E. Λωρέντης, έκδοση Πανιωνίου ΓΣΣ
-
Ο εν Θεσσαλονίκη Όμιλος Φιλομούσων (1899-1909) (Αρχείο Κωνσταντινίδη)
-
Κυανέρυθρη Ιστορία: http://panionioshistory.blogspot.com

